0+
Apraksi
Apraksi problemi genel olarak otizimli bireylerde hastalıklarına ek bir biçimde karşımıza çıkmaktadır ve yürütücü işlevlerdeki edimsel bozukluklardır.
Geniş kapsamlı bir terim olup motor becerilerini engelleyecek herhangi bir güçsüzlük olmadan, beceri yapamaması durumuna denmektedir.
Apraksi ne demek sorusunu açıkladıktan sonra detaylara inmek gerekmektedir.
Yani fizyolojik olarak bireyin konuşmasını engelleyecek bir durum yok iken beyindeki belirli fonksiyonların eksik çalışması ile beceri meydana getirilemez.
Apraksi Nedir?
Apraksi nedir tıp dünyasında yanıt bulmuş bir sorudur. Dil ve konuşma problemleri birbirinden keskin çizgiler ile birbirinden ayrılmaktadır. Eğer birey söyleneni anlamakta ve de düşüncelerini ifade etmekte zorluk çekiyor ise bu dil bozukluğudur. Dil bozukluğunsa sahip kişiler, yaşıtlarına göre daha kısa cümleler kurarlar. Daha kısa olmasının yanı sıra, eksiltili ya da yanlış kelimeler kullanırlar ve kelime dağarcıkları kısıtlıdır.
Konuşma bozukluğu ise bireylerin konuşmaya yarayan konuşma seslerini düzgün bir biçimde veya akıcı bir şekilde üretememe durumudur. Bireyler “r” sesini söyleyemeyebilir veya konuşma esnasında bu ses ile ilgili kelimelere takılabilir.
Gelişimsel konuşma apraksisi, beyinden gelen mesajların konuşma kaslarına doğru ve net biçimde iletilememesinin sonucunda ortaya çıkan motor bir konuşma bozukluğunun adıdır. Ortaya çıkan bu hastalık, kasların yetersiz oluşundan dolayı değil de, beynin konuşmak için gerek duyduğu konuşma organlarını ( dudak, çene vs.) hareket ettirme noktasında problem yaşamasından kaynaklanır.
Apraksi rahatsızlığına sahip olan çocukların sesleri, heceleri ve kelimeleri söylemekte sorunları olduğu görülmektedir. Hastalığa sahip olan çocuk, ne demek istediğini bilse de bu problem yüzünden kendisini ifadede zorlanmaktadır.
Apraksi Belirtileri
Apraksi günlük hayatta bilinçli olunmadığında kolay fark edilemeyen bir hastalıktır. Ancak eğer biraz bilinç ve dikkat unsuru işin içine girer ise tanısını koymak basittir. Dolayısıyla da birkaç bariz belirtiyi gözden kaçırmamak gerekir. Bu belirtiler;
dil gelişiminde gecikme yaşanması,
söylenmekte olan kelime uzadıkça üzerinde yapılan hataların artması,
yapılan seslendirme hatalarının tutarsızlığı,
anlama becerisinin sözel ifade biçiminden çok daha iyi olması,
çocuğun hatalı olduğunu bildiği için kelimeyi sıkça tekrar ederek düzeltmeye çalışması,
sesler arasında uzun duraklama süresi olması,
konuşma sırasında arama davranışı gözlemlemesi ve sesleri veya heceleri doğru sıraya koyma sorunu örnek verilebilir.
Apraksi Çeşitleri
Her hastalığın olduğu gibi apraksi hastalığının da birkaç tipi bulunmaktadır. Apraksi çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
1)Motor Apraksi
Deneyimler ile kazanılan kinetik formül bozulur. Yani deneyim ile öğrenilen çalışmalar, harekete dönüştüğünde bozulur.
2)Limb-Kinetik Apraksi
Yapılan hareketin hızı, inceliği ve akıcılığı kaybolur. Sol motor lezyonları veya premotor alan lezyonları bu işlemden sorumludur. Bu noktada eylem tek taraflı olur ve lezyon çaprazındaki ekstremite de meydana gelir.
3) İdeomotor Apraksi
Bir fikre bağlı olarak motor harekete geçme eyleminin bozulması durumudur. Loblarda bulunan lezyonlar sebep olur. Özellikle hastalara komut verildiği zaman hareketi yanlış gerçekleştirirler.
Gerçek nesne eline verildiğinde ise çok daha iyi bir tepki verirler. Nesneyle alakasız bir biçimde harekette zorlanma durumu söz konusudur. Bu tarz apraksi hastalığına sahip bireylerde bozuk motor davranışının algılanışı da bozulur.
4)İdeatuar Apraksi
Meydana getirilecek eylemin nasıl yapılacağının mental aşaması ve buna bağlı planı bozulur. Bu sebeple sıradan bir dizi hareketin sırası bozulur ve tek tek yapılırken peşpeşe istendiği zaman yapılmaz.
5)Yürüme Apraksisi
Mediyal lezyonlarda meydana gelmektedirler.
6) Konuşma apraksisi (Sözel Apraksi):
Beynin konuşma ile ilgili bölümünde meydana gelmektedir ve konuşma durumuna engel olan bir durumdur.
Apraksi Tedavisi
Yapılan araştırmalar sonucunda apraksi rahatsızlığı görülen çocuklar için sık (haftada en az 3 – 5 kez) ve yoğun terapi seanslarının uygulanması gereklidir. Birebir terapiler, grup terapisine oranla çok daha iyi ve etkili olmaktadır. Çocukta veya bireyde gelişim görüldükçe terapinin sıklığı azalmaktadır ve grup terapisinin önemi artmaktadır.
Terapi ve tedavi sürecinde yapılacak tüm müdahalelerin ortak noktası, konuşma üretimi için gerekli kas hareketlerinin planlanması, sesler ve heceler için bir koordinasyon geliştirilmesidir. Konuşmayı geliştirebilmesi ve tedavinin hız kazanması için çocuğun sürekli olarak pratik yapması gerekli bir durumdur.
Çocuk konuşma pratiğini yaparken görsel, işitsel ve dokunsal olarak geribildirim alması yararlı bir noktadır.
Promt tekniği günümüzde özellikle çok ağır apraksisi bulunan çocuklarda kullanılan en önemli tekniklerden biridir. Bu teknikte konuşma terapisti, çocuğun konuşma organlarına dokunarak uyaran vererek konuşma seslerini nasıl üretmesi gerektiğini öğretir.
Tek tek hangi sesi nasıl çıkartması gerektiği öğretildikten sonra çocuk esi hece, kelime ve cümle kurma düzeyinde kullanmayı öğrenir.
Tedavi sürecinde evde yapılan pratikler çok önemlidir. Ailelere çocuğun tedav, sürecinde yardımcı olabilmeleri için bazı atıştırmalar verilir. Ailelerin bu tedavi sürecini kabullenerek özveriyle üstlerine düşen görevleri yerine getirmesi gerekir.
Apraksi Testi
Apraksi testi, neredeyse tüm dil ve konuşma terapistlerinin muayenelerinde bulunmaktadır. Hatta çoğu özel klinikte dahi bu test vardır.
Ancak uzman kişiler tarafından test olmadan da birkaç soru ile hastalık belirtileri gözlemlenerek karar verilebilmektedir. Önemli olan dikkatli ve bilgili olmaktır.
Konuşma Apraksisi (Sözel Apraksi) Nedir?
Yetişkinlik ve çocukluk döneminde konuşmanın programlamasına ilişkin ortaya çıkan motor bozukluktur. Yetişkin formunda bulunan dil ve konuşma gelişimi sonrası gerçekleşir. Çocukluk çağı apraksik konuşmaysa yapısal biçimde meydana gelen sorunlar sonrasında oluşmaktadır.
Apraksik Konuşma Özellikleri Nelerdir?
Apraksik konuşma sürecinde sıklıkla ses ile ilgili problemler görülmektedir. Bunun yanı sıra vurgu da etkilidir. Hasta yetersiz olduğunun farkındadır. Kelime uzadıkça daha fazla yanlış meydana gelir. Sesletim bozuklukları sürekli aynı değildir. Yani hatalar yapılırken hep aynı yanlış yapılmaz.
Apraksi Terapisinde Genel Amaç Nedir?
Apraksi hastalığına sahip bireylerde terapinin genel amacı; hastaların konuşma üretimini gerçekleştirmek için sistem kontrolünü arttırmaktır. Hastalığın seviyesi çok ciddi ise anlaşılır konuşma hedeflemek de hayal kurmak olacaktır.