0+
Zeka geriliği olarak tanımlanan MR hastalığı, bireyin sahip olduğu zihinsel yeteneklerinin, bulunduğu yaş ortalaması baz alındığında ortalamadan daha düşük özelliklere sahip olma durumunu yansıtmaktadır. Ortalama düşüklüğüne bağlı olarak klasik eğitim sistemi bu kişilerin beklentilerinde zorlanma – sıkıntı yaşamasına neden olmaktadır. Kendi yaş ortalamasının; algısal durumu, akıl yürütme odakları, muhakeme sergilemesi, sorunları görme ve çözme yetilerinden daha düşük performans sergilerler. Ancak özel eğitimler, tedaviler, psikolojik çalışmalar ve sosyal çalışmalar neticesinde sahip oldukları performansları daha ileri seviyeye taşıyabilmektedir. Ne var ki zeka geriliğine yönelik tedavilerde %100 yaş ortalamasına uygun performans sunabilmeleri mümkün değildir. Bu yazıda en sık sorulan şu sorulara da yanıtlar sunmaya çalışacağız; yetişkinlerde mentel retardasyon, mental retardasyon raporu, hafif mental retardasyon evlilik yapabilir mi, hafif mental retardasyon çalışabilir mi, mental retardasyon tanı kriterleri nelerdir, mental retardasyon özür oranı nedir?
Mental Retardasyon Belirtileri Nelerdir?
Zeka geriliği çocukluk dönemlerinden başlamak suretiyle seviyesine göre farlı yoğunluklara sahip belirtilerle çıkabilmektedir. Zeka geriliğinde üç ana düzey vardır. Bunlar; hafif zeka geriliği, orta zeka geriliği, ağır zeka geriliği ve ileri ağır zeka geriliğidir. Gelişim aşamalarında gecikmelere de rastlanmaktadır. Mental retardasyonlu çocuklar, kendi yaş gruplarındaki diğer çocuklar gibi öğrenemezler, öğrendiklerini hafızalarında tutmakta zorlanırlar ve yaşlarındaki diğer çocuklar gibi odaklanamazlar. Sosyal hayatlarında da bilhassa kendi yaşlarından daha küçük çocuklarla oynamaya yönelirler. Bazı hastalarda uyum sorunları ve buna ek olarak davranış sorunları da olmaktadır. Özetle zeka geriliği olan çocuklar; bilişsel olarak, motor sistem anomalisi olarak ve sosyal yetilerde yaşın daha altında gelişim safhalarına sahip olarak ön plana çıkmaktadırlar.
Mental Retardasyon Ne Sıklıkla Görülmektedir?
Zeka geriliği hastalığının herhangi bir toplumda görülme olasılığı yaklaşık her yüz kişiden biri orantısına sahiptir. Ancak bu %1’lik dilimdeki hastaların zeka geriliği seviyeleri birbirinden farklıdır. Bazı hastalarda hafif, bazılarında orta bazılarında ise ağır – ileri derecede olabilir. Sosyoekonomik sınıflarda görülme olasılığı daha yüksektir. Ancak fiziksel sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan zeka geriliğinde herhangi bir şekilde sınıf farkı bulunmamaktadır.
Mental Retardasyon Nedenleri Nelerdir?
Zeka geriliğinin oluşum – ortaya çıkma nedenleri 3 ana faktörde incelenmektedir;
- Doğum Öncesi Sebepler
Genetik geçişler, soya çekim yani kalıtım odağı zeka geriliğinde en önemli faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Birinci derece yakınlıktan başlamak üzere, soyunda zeka geriliği tanısına sahip olan bireyler zeka geriliği risklerini yükseltmektedirler. Bunun yanı sıra kromozal bozukluklar, metabolik fonksiyon bozuklukları ya da annenin hamilelik sürecinde geçirebileceği bazı enfeksiyon nedenleri de zeka geriliğine sebep olabilmektedir. Aynı şekilde hamilelik döneminin herhangi bir sürecinde annenin alkol tüketmesi, uyuşturucu türevi maddelerden kullanması, yetersiz gıda tüketmesi veya plasenta da çıkan herhangi bir problem de zeka geriliği nedenlerinden sayılmaktadır. Kromozal bozukluklara en iyi örnek Down Sendromu’dur. Metabolik bozukluklara en iyi örnek ise Hipotiroidi sayılabilir. Hamilelik sürecinde ortaya çıkan kızamıkçık gibi bir enfeksiyon da zeka geriliğine sebep olabilir.
- Doğum Esnasında Ortaya Çıkan Sebepler
Vaktinden çok önce doğum yapmak, bebeğin çok düşük kiloya sahip olması, geçirilen herhangi bir doğum travması veya doğum esnasında bir şekilde bulaşan enfeksiyonlar da mental retardasyon için uygun zemin hazırlayabilir.
- Doğum Sonrasında Ortaya Çıkan Sebepler
Geçirilen herhangi bir travma, doğumdan sonraki dönemlerde oluşabilecek bazı enfeksiyon türleri, yetersiz gıda tüketimi, uyan eksiklikleri de mental retardasyon sebeplerinden biri olabilir.
Zeka Geriliğinin Ağırlık Dereceleri Nelerdir?
Entelektüel bozuklukların seviyeleri dört ana kolda incelenmektedir. Bunlar hafif, orta, ağır ve ileri seviyede ağır olarak sınıflandırılırlar.
Hafif Zeka Geriliği
Bu gruba giren hastaların ortalama IQ seviyeleri 50 – 55 arasındadır.
Orta Zeka Geriliği
Bu gruba giren hastaların ortalama IQ değerleri 35 – 40 arasındadır.
Ağır Zeka Geriliği
Bu sınıfa giren hastaların ortalama IQ oranları 20 – 25 arasındadır.
İleri – Ağır Zeka Geriliği
Bu sınıfta yer alan hastaların ortalama IQ değerleri 20 – 25 puanın altında seyreden seviyelerdir.
Hafif Zeka Geriliği Nedir? Belirtileri Nelerdir? Tedavisi Nedir?
Bu gruba giren zeka geriliği hasta oranı toplam zeka geriliği ağırlık derecelerinin %85’ini kapsamaktadır. Özetle rastlanılan tüm zeka geriliği hastalarının %85’i hafif zeka geriliğine sahiptir. Bu hastaların hafif zeka geriliği belirtileri sergilemesi oldukça nadirdir ve saptanması da çocukluk yıllarının ilk zamanlarında gerçekleştirilemeyebilir. Hafif zeka geriliğine sahip bireyler genellikle tek başlarına idare edebilecek bir hayata sahip olabilirler. İş –meslek sahibi olabilirler, toplumda bir yer edinebilirler, okul – iş becerilerine sahip olabilirler. Lakin toplumsal ve ekonomik zorluklarla karşılaştıklarında yol gösterecek, liderlik edecek kişilere olan ihtiyaçları ön plana çıkar. Hafif zeka geriliği olan hastalar, uygun desteklerle, denetimlerle, yardımlarla kolayca kendi başlarına bir yaşam idame ettirebilirler ve toplum içerisinde yaşamakta zorlanmazlar. Burada en çok yöneltilen iki soruya da yanıt sunalım; Hafif mental retardasyon evlilik yapabilir mi?, Hafif mental retardasyon çalışabilir mi? Evet hem evlenebilirler hem de çalışabilirler. Ancak zaman zaman strese girdiklerinde destek olunmalıdır.
Orta Zeka Geriliği Nedir? Belirtileri Nelerdir? Tedavisi Nedir?
Bu sınıfa giren hastalar toplan zeka geriliği hastalarının sadece %10’unu teşkil eder. Çocukluk döneminde kolayca tespit edilebilirler. Bu hastalığa sahip çocuklar genelde ilk okul ikinci sınıftan sonra ilerleyemezler. Yeterli destek ve denetimle kendi başlarına yaşayabilirler, kendi bakımlarını yapabilirler, ihtiyaçlarını giderebilirler. Lakin ergenlik döneminden itibaren kendi yaş gruplarıyla ilişkileri başta olmak üzere tüm ilişkilerini bozabilecek seviyede olabilir. Ergenlikten sonra daha kolay bir aşamaya geçilir. Özel becerilere gerek olmayan ya da az becerilerle yapabileceği her türlü işi yapabilirler. Denetim ve yardımla toplum içerisinde yaşayabilmektedirler.
Ağır Zeka Geriliği Nedir? Belirtileri Nelerdir? Nasıl Tedavi Edilir?
Zeka geriliği hastalarının sadece %3 - %4 kadarını bu grup hastaları oluşturur. Erken yaşlarda çok kolay tespit edilirler. Çocukluk döneminin başlangıcından itibaren ya hiç konuşamazlar ya da çok z konuşabilirler. Ancak okul yıllarında aldıkları eğitimlerle konuşma becerilerine sahip olabilirler ve kişisel bakımları için gerekli eğitimleri alabilecek seviyeye gelebilirler. Aldıkları eğitim seviyesi sadece okul öncesi eğitimlerle sınırlıdır. Denetimle, yardımla her türlü basit işleri becerebilirler. Aileleriyle, ailelerinin desteği ile kendi çevresi dahil tüm toplum hayatına uyabilirler.
İleri – Ağır Derece Zeka Geriliği Nedir? Belirtileri Nedir? Tedavisi Nedir?
En az görülen zeka geriliği sınıfıdır. Toplam zeka geriliği hasta oranında sadece %1 - %2 aralığında rastlanmaktadır. Bu gruba giren hastalarda genellikle ileri – ağır derece zeka geriliğine sebep olan bir tür nörolojik problem, bozukluk, hastalık mevcuttur. Bebeklik dönemlerine kadar uzanabilen pek çok duyusal ve motor sistem fonksiyonlarında büyük oranda yetersizlikler vardır. İyi bir eğitim ve düzenli destek ile kendi bakımlarını yürütebilirler, konuşabilirler. Çok yakın denetim şartı ile yalnızca basit işleri yapabilirler. Ancak yakın denetim olmadan basit işleri bile yapamayabilirler.